جایگاه عقل، قلب یا مغز

به دلیل اهمیت عقل و نقش آن در زندگی انسان، شناخت و بررسی جایگاه آن در انسان اهمیت اساسی پیدا کرده است. اگر عقل به مغز اختصاص داشته باشد، مغز حاکم بر قلب و همه‌‌ی‌‌ اندام‌های بدن است، برعکس چنانچه عقل متعلق به قلب باشد، قلب عضو حاکم بر مغز و سایر اندام‌های بدن است. در این صورت، مغز در درجه‌‌ی دوم اهمیت قرار دارد و تابع دستورات قلب است.
بدین جهت، این سؤال که آیا مکان عقل در قلب است یا مغز، بحث و جدل بسیاری را بین فلاسفه و علمای قدیم و جدید برانگیخته است. اکثر فلاسفه معتقدند، مکان عقل در مغز است. ارسطو قلب را مرکز عقل، اندیشه و احساسات می‌‌دانست و اهمیت آن را بالاتر از مغز می‌‌دانست.
علمای اسلام هم در مورد مکان عقل اختلاف دارند؛ در بین علمای مذاهب، ابوحنیفه و به روایتی احمد بن حنبل بر این باورند که مکان عقل در مغز است. امّا علمای مذهب شافعی و مالکی و امام احمد در روایتی دیگر، بر این رأیند که مکان عقل، قلب است و گروه دیگری از علما نیز معتقدند که مکان عقل، بین مغز و قلب مشترک است.

در این نوشتار سعی شده است با دو رویکرد دینی و علمی به بررسی مفهوم عقل و توصیف قلب و کارکرد آن پرداخته شود تا در پرتو نصوص قرآن و سنّت و یافته‌های جدید علمی جایگاه عقل در بدن انسان «مغز یا قلب» مشخص گردد